Als je Makor op Instagram volgt, heb je daar waarschijnlijk al veel posts gelezen over het veilig gebruik van kruiden en etherische oliën. Er is alleen zoveel over te vertellen over bepaalde onderwerpen, dat ik besloten heb vandaag eindelijk eens een blog te schrijven over welke oliën veilig zijn voor kinderen, vanaf welke leeftijd je oliën het beste kunt gebruiken en welke verdunningspercentages je het beste kunt aanhouden voor topisch gebruik (gebruik op de huid). Ook zal ik wat vertellen over hoe je veilig een diffuser kunt gebruiken als je jongere kinderen in huis hebt.
Om te beginnen wat praktische informatie
Als ik het in deze blog over oliën heb, bedoel ik etherische oliën, tenzij anders aangegeven. Als ik het over diffusen heb, bedoel ik het verstuiven van etherische olie met een koud water-diffuser, tenzij anders aangegeven.
Mocht je meer willen weten over wat oliemoleculen in ons lichaam doen, dan kan deze blog daar bij helpen.
Houd bij het lezen van deze blog in gedachten dat ik een aromatherapeut (en kruidengeneeskundige) ben. Ik ben onder andere opgeleid op het gebied van de chemie van etherische oliën en farmacologie: de weg die oliën afleggen en hoe deze op bepaalde plekken in het lichaam werken en/of reageren op onze lichaamscellen en moleculen. Mijn kijk op het gebruik van oliën kan soms wat academisch zijn of overkomen. Desalniettemin ben ik absoluut voorstander van het gebruik van etherische oliën, mits dit veilig gebeurt. Ook geloof ik dat ervaringen gebruikt kunnen worden bij wetenschappelijk onderzoek. Ik zal dus nooit zeggen dat een ervaring niet van waarde is als deze (nog) niet wetenschappelijk onderbouwd is.
Er bestaan verschillende visies op het veilig gebruik van etherische oliën; soms ook onder opgeleide aromatherapeuten. Wanneer nodig, zal ik in deze blog verschillende visies duidelijk in beeld proberen te brengen, zodat je vervolgens zelf kunt beoordelen hoe jij oliën al dan niet bij jouw kinderen (of jezelf) wilt gebruiken.
De informatie die je in deze blog kunt lezen, is afkomstig uit mijn studiemateriaal van de afgelopen drie jaar, de website van Plant Therapy en de volgende (wetenschappelijke) boeken:
- Essential Oil Safety van Robert Tisserand & Rodney Young*
- Aromatica deel I en II van Peter Holmes
- Essential Oils van Jennifer Peace Rhind
- Groot handboek geneeskrachtige planten van Dr. Geert Verhelst
- Aromecum van Drs. Harmen Rijpkema
Waarom ik veilig gebruik van etherische oliën belangrijk vind
Aromatherapie is een vak waarbij een aromatherapeut leert hoe je op basis van de inhoustoffen van een etherische olie een oliesamenstelling (blend) kunt maken met een gezondheidsondersteunende werking. Dit gebeurt op basis van een persoonlijke anamnese, omdat ieder mens uniek is en etherische oliën daar volledig op afgestemd kunnen worden. Hier kun je daar meer over lezen.
Je leert als aromatherapeut hoe het menselijk lichaam werkt en hoe verschillende organen omgaan met en reageren op de inhoudstoffen van etherische oliën. Op basis daarvan leer en besef je ook waarom veilig gebruik van etherische oliën belangrijk is.
Het benadrukken van veilig gebruik van etherische oliën is onderdeel van het vak, net als het bestuderen van inhoudstoffen en de positieve invloed die deze kunnen hebben op onze gezondheid. Het verminderen van risico’s op adversatieve (nadelige/ongunstige) reacties op oliën is echter wel deel van de kern van de toepassing van etherische oliën en dat is tevens de reden waarom veel aromatherapeuten veiligheid soms zo benadrukken; niet om je bang of onzeker te maken, maar juist omdat ze het je gunnen om geestelijk, emotioneel en lichamelijk gezonder te worden.
Een aantal voorbeelden van basale adversatieve reacties zijn:
- Huid: droge huid, blaren waar vocht uit komt, jeukerig of branderig gevoel van de huid, rode vlekken, urticaria (rode witte bultjes, omgeven door rode huid).
- Neus en holten: niesen en/of loopneus, verstopte of pijnlijke voorhoofds- en bijholten.
- Luchtwegen: benauwdheid of andere ademhalingsproblemen.
- Ogen: geïrriteerde, branderige ogen, rode ogen, jeuk in de ogen (of ooghoeken).
- Hoofd: hoofdpijn, migraines.
- Maag en darmen: misselijkheid, overgeven, diaree, brandend maagzuur, maag en darmkrampen.
- Spijsverteringskanaal (bij inname): geïrriteerde en beschadigde slijmvliezen in de mond, slokdarm, maag en darmen.
Een aantal maanden geleden vertelde een doktersassistente mij dat ze bij haar dokterspraktijk 2 tot 4 keer in de maand melding krijgt van volwassenen en kinderen met klachten veroorzaakt door onveilig gebruik van etherische oliën. Vaak door inname van etherische oliën, te lang diffusen of onverdund gebruik op de huid. Toen ik voor mijn beeldvorming vroeg of bekend was van welke merken deze oliën zijn en of het misschien synthetische oliën zijn waardoor klachten ontstaan en melding van wordt gedaan, bleek dit niet het geval te zijn. Vaak wordt melding juist gedaan door mensen die oliën gebruiken van grote(re) en bekende(re) bedrijven die naar eigen zeggen de zuiverste en kwalitatief beste oliën verkopen en op basis daarvan soms ook adviseren om oliën onverdund op de huid te gebruiken of deze in te nemen.
Veilig topisch gebruik (gebruik op de huid)
Eén van de eerste aspecten waarover ik leerde met betrekking tot het veilig gebruik van etherische oliën bij kinderen, is dat kinderen geen kleine volwassenen zijn. Het lichaam van een kind werkt vaak nog heel anders dan het lichaam van een volwassene, waardoor stoffen, zoals de moleculen van etherische oliën, vaak ook nog heel anders verwerkt en gemetaboliseerd worden dan in een volwassen lichaam.
Etherische oliën zijn heel potent. Zo is 1 druppel etherische olie net zo sterk als 15-40 koppen medicinale kruidenthee of 10 theelepeltjes kruidentinctuur. Toen ik dit voor het eerst hoorde, was ik verrast maar ook extra gemotiveerd om etherische oliën op een veilige manier te gebruiken. Vanuit mijn kruidengeneeskundige achtergrond weet ik namelijk ook hoe risicovol het kan zijn om dergelijke hoeveelheden kruiden(bereidingen) te gebruiken.
Er zijn aromatherapeuten die adviseren om etherische oliën niet topisch te gebruiken of te diffusen (verstuiven) bij kinderen onder de 2 jaar. Er zijn ook aromatherpeuten die adviseren om etherische oliën pas vanaf 4 of 6 jaar verdund op de huid te gebruiken en de diffuser pas te gebruiken bij kinderen boven de 6 jaar.
Ik heb geleerd dat veilige oliën ook bij kinderen tussen de 3 maanden en 2 jaar ingezet kunnen worden, mits juist verdund en alleen wanneer dit echt nodig is en dit niet dagelijks of preventief gebeurt. Ik wil echter benadrukken dat mijn voorkeur hier niet naar uitgaat en ik bij kinderen tot 2 jaar het liefst alleen hydrosolen/hydrolaten inzet voor gebruik op de huid en in plaats van het gebruik van een diffuser.
Tevens ben ik van mening dat je etherische oliën beter niet kunt diffusen in een ruimte waar kinderen onder de 6 jaar aanwezig zijn, al denk ik wel dat er andere veilige vormen van ‘diffusen’ zijn, waarmee de gezondheid van kinderen ondersteund kan worden. Hier straks meer over, onder het kopje ‘Veilig diffusen’.
Veilig verdunnen
Zoals ik al aangaf, denk ik dat het gebruik van hydrosolen bij kinderen onder de 2 jaar veiliger is dan het gebruik van etherische oliën. En voor herstel van bijvoorbeeld wondjes, billenuitslag of muggenbeten, gebruik ik ook graag draagoliën waarin ik kindveilige kruiden heb laten trekken, en waar ik eventueel een zalf van kan maken. Dergelijke kruidenbereidingen zijn veel milder voor het lichaam dan potente etherische oliën.
Wanneer ik vanuit mijn deskundigheid als aromatherapeut wel de inschatting maak dat een jonger kind meer baat zal hebben bij het gebruik van etherische oliën, houd ik onderstaande verdunningsrichtlijnen aan, die mijns inziens ook voor thuisgebruik veilig zijn. Ik begin altijd met de laagst aanbevolen dosering, en bouw dit eventueel op.
Kinderen van 0 tot 3 maanden: geen gebruik van etherische olie op de huid.
Kinderen tussen de 3 en 24 maanden: 0,25% – 0,5%.
Kinderen van 2 tot 6 jaar: 1% – 2%.
Kinderen van 6 tot 15 jaar: 1.5% – 3%.
Kinderen vanaf 15 jaar: mengrichtlijnen van volwassenen aanhouden.
Deze percentages kun je als volgt praktisch toepassen:
Kinderen van 0 tot 3 maanden: geen gebruik van etherische olie op de huid.
Kinderen tussen de 3 en 24 maanden: 1 – 4 druppels in 30ml draagolie.
Kinderen van 2 tot 6 jaar: 3 – 6 druppels in 10ml draagolie.
Kinderen van 6 tot 15 jaar: 4,5 – 9 druppels in 10 ml draagolie.
Kinderen vanaf 15 jaar: mengrichtlijnen van volwassenen aanhouden.
Bovenstaande percentages zijn gebaseerd op een gemiddelde van 30 druppels als 10% op 10ml. Sommige aromatherapeuten houden 20 druppels als 10% aan, wat in principe nog veiliger is.
Gebruik etherische oliën nooit onverdund op de huid van kinderen onder de 15 jaar (en het liefst ook niet als je ouder dan die leeftijd bent). Ook lavendel-, lavandin- en teatrea-olie niet.
Heb je trouwens wel eens gehoord dat oliën beter worden opgenomen als je ze onder je voeten aanbrengt, en dat ze dan ook de lever niet passeren? Lees deze post dan eens, waarin ik meer uitleg over de huid onder onze voeten en waarom oliën daar juist níet goed worden opgenomen.
Veilig diffusen
Persoonlijk diffuse ik geen enkele etherische olie in een ruimte waar kinderen onder de 6 jaar aanwezig zijn; en dit raad ik anderen ook aan.
Bij kinderen van 6 jaar en ouder adviseer ik aan om alleen oliën te diffusen die veilig zijn bij hun specifieke leeftijd. Hierover kun je verderop in deze blog meer lezen onder het kopje ‘Veilige oliën voor kinderen’.
Als je als volwassene, ouder of opvoeder etherische oliën gebruikt ter ondersteuning van klachten en de oliën die je gebruikt zijn niet veilig voor de kinderen die in huis zijn, gebruik dan een persoonlijke inhalator in plaats van een diffuser.
Ik vertelde al dat ik liever hydrosolen dan etherische oliën gebruik bij kinderen onder de 2 jaar. Toch kun je etherische oliën ook anders gebruiken dan ze bijvoorbeeld uren in de slaapkamer van een slapend kind te diffusen. Dit kan onder andere door een geursteentje met een druppeltje olie in de kamer neer te zetten of een druppeltje olie onderaan een dekentje of lakentje te doen, op een plek waar handjes er niet mee in aanraking komen. Deze vorm van diffusen wordt ook wel passief diffusen genoemd.
Ook kun je 20 minuten voordat je kindje gaat slapen, een druppel olie in zijn/haar slaapkamer diffusen (in een diffuser). Zet de diffuser uit zodra je de kamer met je kindje ingaat en zorg er ook voor dat de ruimte goed geventileerd is.
Veel aromatherapeuten raden aan om 1 druppel per uur te diffusen. Dit kan op verschillende manieren, waar deze rekensom de basis van is:
De 60 minuten van een uur gedeeld door het aantal druppels dat je wilt verstuiven = gelijk aan het aantal minuten dat je in een uur verstuift.
Concreet
Als je 1 druppel etherische olie gebruikt, betekent dat 60/1=60 minuten diffusen.
Daarna de diffuser uit.
Als je 2 druppels etherische olie gebruikt, betekent dat 60/2=30 minuten diffusen.
Daarna de diffuser 30 minuten uit, weer 30 minuten aan en weer 30 minuten uit. In totaal ben je dan 2 uur met 2 druppels bezig, waardoor je gemiddeld dus een druppel per uur in de ruimte hebt verstoven en hebt geïnhaleerd.
Als je 3 druppels etherische olie gebruikt, betekent dat 60/3=20 minuten diffusen.
Daarna de diffuser 40 minuten uit en dit in totaal 3 keer doen.
In totaal ben je dan 3 uur met 3 druppels bezig, waardoor je gemiddeld dus een druppel per uur in de ruimte hebt verstoven en hebt geïnhaleerd.
Deze manier van diffusen (met een maximum van 3 keer een uur per dag) adviseer ik over het algemeen ook voor volwassenen.
Veilige oliën voor kinderen
Onderstaand noem ik de meest bekende oliën, in het Nederlands op alfabetische volgorde – met de Engelse en de botanische naam erachter, waarvan ik geleerd heb dat ze veilig zijn voor kinderen in bepaalde leeftijden.
Deze lijst ziet er op andere websites of in andere boeken soms anders uit, omdat elke aromatherapeut met andere oliën werkt of bijvoorbeeld andere voorkeuren van oliën kan hebben binnen zijn of haar praktijk. Maar over het algemeen zitten de meeste opgeleide aromatherapeuten wel op één lijn wat betreft dit onderwerp.
Mocht je verschillen tegenkomen, onderzoek met behulp van betrouwbare websites en boeken, en vraag bij twijfel een deskundige om advies. Check daarbij voor gebruik altijd het maximaal geadviseerde verdunningspercentage voor topisch gebruik. Dit staat los van de algemene verdunningsadviezen waar ik het in deze blog over heb.
Kinderen van 3 maanden tot 6 jaar, algemene verdunning maximaal 0,25%
- Atlasceder – Cedarwood, Cedrus atlantica
- Basilicum (linalool) – Basil (linalool), Ocimum basilicum
- Bergamot – Bergamot, Citrus bergamia
- Bloedsinaasappel – Blood orange, Citrus sinensis ssp. Sanguinella
- Boerenwormkruid – Blue tansy, Tanacetum annuum
- Citroen – Lemon (gedestilleerd, om fototoxiciteit te voorkomen), Citrus x limon
- Copaiba (oleoresin) – Copaiba, Copaifera officinalis
- Cypres – Cypress, Cupressus sempervirens
- Gemberwortel CO2-extract – Ginger root CO2, Zingiber officinalis
- Geranium – Geranium, Pelargonium asperum en graveolens
- Grove den – Pine, Pinus sylvestris
- Jeneverbes – Juniper berry, Juniperus communis
- Helichryse – Helichrysum, Helichrisum italicum
- Kamille (echte) – German chamomile, Matricaria chamomilla L/recutita
- Kamille (Roomse) – Roman chamomile, Chamaemelum nobile
- Kaneelblad – Cinnamon leaf, Cinnamomum verum) niet kaneelbast.
- Kattenkruid – Catnip, Nepata cataria
- Koriander – Coriander, Corandrum sativum
- Kruizemunt – Spearmint, Mentha spicata
- Kurkuma, Curcuma longa (wortel)
- Lavandin, Lavandula x intermedia
- Lavendel (echte) – True lavender, Lavandula angustifolia
- Mandarijn – Tangerine/Mandarin, Citrus reticulata
- Marjolein (zoet) – Marjoram (sweet), Origanum majorana
- Mirre – Myrrh, Comniphora myrrh (of molmol)
- Muskaatsalie – Clary sage, Salvia Sclarea
- Neroli – Neroli, Citrus x aurantium var.amara
- Palmarosa – Palmarosa, Cymbopogon martinii var motia)
- Patchouli – Patchouli, Pogostemon Cablin
- Roos absolue – Rose absolue, Rosa Damascena
- Roze grapefruit – Pink grapefruit, Citrus x paradisi (kan fototoxiciteit veroorzaken)
- Sandelhout – Australian sandelwood, Santalum Spicatum
- Siberische spar – Fir needle, Abies sibirica
- Teatree – Teatree, Melaleuca alternifolia
- Turmeric CO2-extract – Turmeric CO2, Curcuma longa
- Vanille CO2-extract – Vanilla CO2, Vanilla planfolia
- Vetiver – Vetiver, Vetiveria zizanoides (kan nachtmerries veroorzaken)
- Wierook carteri, frerana en serrata – Frankincense, Boswellia carteri, frerana en serrata
- Zoete sinaasappel – Sweet orange, Citrus x sinensis
- Zwarte peper – Black pepper, Piper nigrum
- Zwarte spar – Black spruce, Picea mariana
De dikgedrukte namen van oliën zijn volgens Tisserand en Plant Therapie 100% veilig voor topisch gebruik bij kinderen in deze leeftijd en ouder, op voorwaarde dat ze juist verdund worden.
Kinderen van 6 tot 10 jaar
Voor kinderen in de leeftijd van 6 tot 10 jaar kun je alle bovengenoemde oliën gebruiken, inclusief:
- Mirte – Myrtle, Myrtus communis L.
- Rozemarijn – Rosemary, Rosmarinus officinalis
Over de volgende oliën verschillen de meningen een beetje in de wereld van de aromatherapie:
- Citroengras – Lemon grass, Cymbopogon flexuosus
- Jasmijn absolue – Jasmin absolue, Jasminum samba of grandiflorum
- Ylang ylang – Cananga odorata
Tisserand & Young geven aan dat je deze oliën veilig kunt gebruiken bij kinderen, maar omdat er wel duidelijke maximaal geadviseerde verdunningspercentages zijn voor op de huid (Citroengras 0,6%, Jasmijn 0,7% en Ylang ylang 0,8%) , zegt Plant Therapy bijvoorbeeld: “Neem geen risico.”
Deze drie oliën kunnen makkelijk vervangen worden door andere veilige oliën met eenzelfde werking. Daarom adviseer ik mensen die niet bekend zijn met de maximaal geadviseerde verdunningspercetages voor topisch gebruik en mensen die thuis, zonder deskundige begeleiding, etherische oliën gebruiken, om deze drie oliën niet te gebruiken bij kinderen onder de 10 jaar en met grote voorzichtigheid bij kinderen tot 15 jaar (afhankelijk van onder andere lichaamsontwikkeling, bouw, gewicht, geestelijke, emotionele en lichamelijke gezondheid).
Eucalyptus- en pepermuntolie
Veel aromatherapeuten hebben geleerd dat je eucalyptus- en pepermuntolie niet bij kinderen kunt gebruiken. Eucalyptusolie vanwege het hoge gehalte 1,8-cineool en pepermuntolie vanwege het hoge gehalte menthol. Deze inhoudstoffen kunnen namelijk een vertraging van de ademhaling veroorzaken, wat neurologische problemen kan veroorzaken bij sommige kinderen.
De letterlijke contraindicatie van deze oliën voor kinderen onder de 10 jaar is dat je de olie niet op of dichtbij het gezicht mag aanbrengen. Dat is een ander advies dan ‘nooit bij kinderen gebruiken’. Daarbij gaat dit advies ook over de geïsoleerde inhoudstoffen en niet direct over gemengde of verdunde oliën.
Ondanks dat zijn de verdunningsadviezen in onderstaande overzicht van het Tisserand Institute, wel van het grootste belang met betrekking van het gebruik van deze oliën bij kinderen. Deze percentages worden ook binnen de internationale gemeenschap van aromatherapeuten aangehouden, behalve door de aromatherapeuten die ervoor kiezen om deze oliën helemaal niet bij kinderen te gebruiken, waar zeker ook iets voor te zeggen is.
| Etherische olie | Kinderen van 0-3 jaar | Kinderen van 3-6 jaar |
| Eucalyptus Eucalyptus globules en radiata | Diffusen (zoals in deze blog omschreven) & topisch gebruik met een verdunning van maximaal 0,5%. | Diffusen (zoals in deze blog omschreven) & topisch gebruik met een verdunning van maximaal 1,0%. |
| Pepermunt Mentha x piperita | Niet gebruiken bij deze leeftijd | Diffusen (zoals in deze blog omschreven) & topisch gebruik met een verdunning van maximaal 0,5% |
Voor kinderen boven de 6 jaar wordt voor eucalyptus- en pepermuntolie de algemene richtlijnen geadviseerd voor het verdunnen van de oliën (zie ‘Veilige verdunnen’).
Blends, melanges, composities, synergieën
Naast de single etherische oliën die je kunt gebruiken, zijn er ook heel veel blends verkrijgbaar. Dit zijn samenstellingen van verschillende etherische oliën (soms gemengd met een kokosolie of andere draagolie), die ook wel melanges, composities en synergieën genoemd worden. Sommige samenstellingen kun je inzetten om het immuunsysteem te ondersteunen, andere om pijn te verzachten of het zenuwstelsel te ontspannen, enzovoort.
Gebruik bij kinderen alleen blends waarin etherische oliën zitten die veilig voor hen zijn.
Als er dus rozemarijnolie in een olieblend zit, gebruik deze dan niet bij kinderen onder de 6 jaar. En zitten er andere oliën in, zoals kaneelbast, wintergreen, tijm, mirte, engelwortel, enzovoort, gebruik ook deze blends dan niet bij kinderen.
Tip:
Veel bedrijven zetten de ingrediënten van een blend op de labels van hun olieflesjes. Sommige bedrijven doen dit echter niet, om te voorkomen dat deze blends nagemaakt zullen worden. Farfalla is een van die bedrijven (het enige minpuntje vooralsnog), hoewel ze hier wel graag verandering in willen brengen. Wettelijk is het toegestaan dat een deel van de ingrediënten op de flesjes van blends gezet worden (wat bij single oliën niet mag), maar er zou dan wél een uitsluitselrapport van de blend beschikbaar moeten zijn. Zo’n rapport kun je krijgen op het moment dat jij vraagt of bepaalde oliën in een blend zitten en het bedrijf aangeeft dat de specifieke olie niet een van de ingrediënten is.
Vind je dit omslachtig (wat het is), gebruik dan alleen merken die precies op het label hebben staan wat er in een blend zit, of gebruik alleen de single oliën van het merk.
Tot slot, geniet!
Hoewel ik voorstander ben van veilig (en duurzaam) gebruik van etherische oliën, wil ik je vooral aanmoedigen om te genieten van hoe bijzonder deze prachtige inhoudstoffen van planten kunnen werken.
Daarom deel ik zo veel mogelijk kennis op mijn Instagram-account, zodat jij etherische oliën (en kruiden) veilig en met vertrouwen kunt (leren) gebruiken.
Want hoe meer jij leert, hoe beter je zelfstandig beslissingen kunt nemen over hoe jij oliën wilt gebruiken. En hoe meer jij daar je weg in vindt, hoe minder overweldigt je zult zijn door de vele accounts en blogs over etherische oliën die als paddenstoelen uit de grond schieten.
Neem de tijd om stap voor stap een etherische olie te leren kennen en te gebruiken. Stel vragen, onderzoek en ga in gesprek met (onafhankelijke) deskundigen.
Jij en je kinderen zijn het het waard om deskundige en betrouwbare informatie te krijgen.
You’ve got this!
_________________________________________________________________________________________________________________
*
Tisserand & Young hebben er 10 jaar over gedaan om het boek Essential Oil Safety samen te stellen, met meer dan 4000 voetnoten naar (klinische) onderzoeken, peer reviews en meer. Mocht je meer willen leren over etherische oliën, maar ook zelf willen kunnen opzoeken welke verdunningspercentages voor topisch gebruik worden geadviseerd (door hen en door nationale en internationale overkoepelende organisaties), en op kunnen zoeken wat bijvoorbeeld de contraindicaties van bepaalde oliën zijn, dan is dit boek een absolute aanrader.