Stress… Hoe vaak voel jij stress, voel je je geleefd, voel je je gehaast of opgejaagd? Misschien nooit, omdat je een lekker relaxed leven hebt. Maar misschien sta je soms ook wel op met een krop in je buik omdat je opziet tegen de dag, of heb je nek- en schouderklachten omdat je je vaak gespannen voelt of voel je je soms een of meerdere dagen ‘zonder reden’ ontzettend moe.
Veel mensen zijn gewend aan stress en leven hun leven in zo’n rap tempo, dat ze niet meer (kunnen) voelen welke invloed stress op hun gezondheid heeft. Daarbij associeren mensen stress vaak met zich overweldigd, boos of angstig voelen, terwijl stress er vaak ook heel anders uitziet.
Bepaalde lichamelijk klachten die veroorzaakt of verergerd kunnen worden door stress zijn bijvoorbeeld keelontsteking, paniekaanvallen, astma, auto-immuunziekten, kanker, hart- en vaatziekten, darmklachten, een verstoorde relatie met voeding, een te hoge bloeddruk, depressiviteit, diabetes, hoofdpijnen en migraines, prikkelbare darmsyndroomklachten, een laag libido, hormonale disbalans (bijvoorbeeld onregelmatig menstrueren), spier- en gewrichtspijn, huidklachten, slaapproblemen, maagzweren, PMS en meer.
Vaak geeft ons lichaam al lang aan dat er te veel stress in ons leven is, maar dringt de boodschap nog niet goed tot ons door. En soms willen we dat ook niet, omdat we niet kunnen overzien wat nodige veranderingen teweeg zullen brengen. En die onzekerheid alleen al kan zoveel angst oproepen, dat mensen bewust of onbewust kiezen om toch maar door te gaan. In de hoop dat ze het nog even zullen volhouden of het misschien vanzelf zal overgaan.
Maar wat als we naar ons lichaam gaan luisteren? Als we stil worden, naar binnen keren en eerlijk zijn over hoe het er daar uitziet? Hoe gaat het werkelijk met je en wat heb je nodig? Wat zegt die innerlijke stem als je vraagt wat je nodig hebt, en durf je daarnaar te luisteren?
Losstaand van keuzes die je misschien te maken hebt, kunnen etherische oliën helpen om stress te doorbreken. Ze kunnen de cyclus van stress(reacties) doorbreken, vanwege hun diepwerkende rol in de verbinding tussen onze geest en ons lichaam.
Stress is namelijk niet wat we meemaken, wat ons overkomt of wat er in ons leven gebeurt, maar hoe we gebeurtenissen waarnemen. En daarom is ons vermogen om met stress om te gaan elke dag anders. Stress is de reactie van ons lichaam op wat er in het leven gebeurt, en als we naast het maken van keuzes (voor de lang termijn verandering) leren hoe we die reacties kunnen verminderen of doorbreken, kunnen bepaalde lichamelijk klachten vaak ook aanzienlijk minder worden.
Wat etherische oliën voor je kunnen betekenen
Etherische oliën kunnen bijdragen aan het verminderen van spanning in ons lichaam, het immuunsysteem ondersteunen (dat onder andere door het ‘stresshormoon’ cortisol wordt onderdrukt),, onze emotionele gesteldheid ondersteunen door het sympatisch zenuwstelsel (fight-or-flight-systeem) tot rust te brengen en het parasympatisch zenuwstelsel (rest-and-digest-systeem) te stimuleren. Daarbij kunnen etherische oliën helpen om ontspannen activiteiten te doen en kunnen ze het geheugen, ons slaappatroon en ons energieniveau ondersteunen.
Etherische oliën zijn geen wondermiddelen (als zullen sommige mensen dat zeker zo ervaren), maar ze hebben een enorm krachtige complementaire (aanvullende) werking als we actief stress willen doorbreken in ons leven. Een voorbeeld hiervan is als je bijvoorbeeld in bad gaat met met etherische oliën die rustgevende eigenschappen hebben. Dit zal anders voelen dan wanneer je in bad gaat met alleen water. En zo kun je ook baat hebben bij het doen van ademhalingsoefeningen waarbij je etherische oliën met ontspannende eigenschappen gebruikt (wat eenzelfde effect kan hebben als goed ademen tijdens een boswandeling, waarbij je de etherische oliën van de bomen kunt ruiken), in plaats van dat je dit zonder etherische oliën doet.
Dit komt omdat etherische oliën direct invloed hebben op ons limbisch systeem en omdat ze een belangrijke rol spelen in de eerder genoemde verbinding tussen onze geest en ons lichaam.
Etherische oliën en ons emotioneel geheugen
In deze blog kun je heel veel meer over lezen over het effect dat geur op het limbisch systeem, onze emoties en ons gedrag heeft, maar ik zal hier ook een korte (zover dat lukt) samenvatting van geven.
Ingeademde moleculen van etherische oliën komen via de neusholte in het olfactorische epitheel terecht, waar ze oplossen in het slijmvlies en waar vandaan ze naar olfactorische receptoren worden ‘vervoerd’. Zodra een geurmolecuul zich aan een receptor verbindt (wat in minder dan een seconde na inademen gebeurt), wordt er een elektrisch signaal aan de reukkolf gegeven. De vezels van de reukgolf (bulbus olfactorius) leiden dit signaal vervolgens naar de reukbaan (tractus olfactorius) die zich vertakt in verschillende zenuwstructuren die uitkomen in de olfactorische hersenschors.
De zenuwen van het olfactorisch systeem zijn direct verbonden met het limbisch systeem, dat ook wel ons ‘emotionele geheugen’ wordt genoemd. Dit systeem is onderverdeeld in drie hoofdgebieden en bestaat uit tien verschillende structuren, waar de amygdala, hippocampus, hypothalamus en thalamus deel van zijn.
Deze prachtige delen van onze hersenen zijn onder andere verantwoordelijk voor onze emoties, gedrag, motivatie, lange termijngeheugen en ons reukvermogen. En daar ligt ook precies de kracht van etherische oliën inhaleren en ruiken, wat ik prachtig vind!
Stress voelen en herkennen
Op het moment dat je etherische oliën gaat inzetten wanneer je een stressvol leven hebt of door een stressvolle periode gaat, kies je voor een andere reactie dan je automatische copingreactie. En door deze nieuwe manier van reageren te herhalen, creëer je stap voor stap een nieuwe gewoonte waar je veel baat bij kunt hebben als je worstelt met stress en de gevolgen daarvan.
Eigenlijk is het inzetten van etherische oliën op dit soort momenten een prachtige manier om (weer te leren om) voor jezelf te zorgen. Zelfzorg door met aandacht te luisteren naar wat je geestelijk, emotioneel en lichamelijk nodig hebt, in plaats van jezelf voorbij te rennen.
Wat denk jij dat je ten diepste nodig hebt? Ben je je daar bewust van? En ben je je ervan bewust dat achter elk gedrag een gevoel en/of emoties zit, waar weer verlangens en behoeften achter schuilgaan? Deze herkennen en erkennen is de kern van genezing en van verandering, en dat is de reden waarom het zo goed kan zijn om een gewoonte te (leren) ontwikkelen, waarbij je een aantal keer per dag even stil gaat staan om te voelen hoe het me je lichaam, je hart, jouzelf gaat. En op basis daarvan te leren om etherische oliën te gebruiken om stress te doorbreken, waar ik later in deze blog met concrete voorbeelden op terugkom.
Een manier waarop je dit ‘stilstaan’ praktisch kunt vormgeven is door op een plaatst te gaan staan, zitten of liggen waar zo veel mogelijk rust voor je is. Haal vervolgens een aantal keer diep adem en probeer je te ontspannen. Ga daarna een minuut of twee bewust na hoe je hoofd voelt, je voorhoofd, oren, ogen, neus, kaak, nek, hals, schouders, bovenramen, ellebogen, onderarmen, handen, vingers, borstkas, je hart, ademhaling, maagstreek, onderbuik, boven- en onderrug, heupen, billen, dijen, bovenbenen, knieën, kuiten, scheenbenen, enkels, voeten, hielen, tenen.
Probeer jezelf bewust te worden van alles wat je voelt en ervaart als je jezelf zo ’scant’. Dit is waardevol voor het doorbreken van stress(reacties) in je leven, dus voel zover je dat lukt in vrijheid en zonder schaamte.
Wat vertelt je lichaam je? Is je kaak misschien verkrampt? Heb je misschien een trillend ooglid? Is je hartslag rustig of misschien juist niet? Voel je spanning of pijn in bepaalde delen van je lichaam? Heb je misschien een zenuwachtig gevoel in je buik? Ben je moe, voel je je overweldigd, ongeduldig misschien, ontheemd, verdrietig of juist heel rustig en blij?
Welke gedachten komen er boven nu je zo concreet naar jezelf luistert? Zijn er gedachten die zich herhalen? Kun je voelen wat deze gedachten met je doen?
Je hoeft hier geen uren bij stil te staan of uren na te blijven denken over wat je ervaart en voelt; het gaat puur om de bewustwording, omdat het herkennen en erkennen van emoties is belangrijk om stress(reacties) te kunnen doorbreken of reguleren. En als je een gevoelen kunt identificeren, kun je ook makkelijker het verlangen of de behoefte die erachter ligt zien en (leren) omarmen. En misschien voelt even stilstaan om te horen wat je lichaam je vertelt confronterend, een beetje gek of ongemakkelijk, maar hoe vaker je het doet, des te normaler het voor je wordt en des te sneller het ‘scannen’ gaat, omdat je patronen zult gaan herkennen.
Etherische oliën inzetten bij stress
Zoals je net hebt kunnen lezen, zijn geurmoleculen via allerlei receptoren verbonden met ons limbisch systeem, het gedeelte van onze hersenen dat weer met onze emoties (en ons geheugen) verbonden is. En dit is nu zo mooi aan etherische oliën: ze kunnen ons helpen om te leren reageren vanuit rust, ruimte en verbondenheid met onszelf en de ander en om primaire heftige pijnreacties te helpen doorbreken (al is mijns inziens ook daar een tijd en plaats voor).
Zo kan frankincense etherische olie je bijvoorbeeld helpen als je je onrustig voelt, doordat de olie eigenschappen heeft die onze geest, ziel en lichaam kunnen helpen kalmeren en ons kunnen helpen om meer te aarden. Op het moment dat je bij jezelf herkent dat je onrustig bent en je neemt een moment de tijd om deze olie te inhaleren en zijn werk te laten doen, is de kans groot dat je minder (of niet) primair reageert, maar meer vanuit rust. Vaak heeft dit constructievere communicatie tot gevolg.
En stel dat spanning zich bij jou uit in nekklachten, dan is frankincense etherische olie ook daar heel mooi voor, omdat hij heel krachtig is om spieren die verkrampt zijn door stress te helpen ontspannen.
Door etherische oliën op deze manier in te zetten, help je niet alleen een reactiepatroon en coping mechanisme doorbreken, maar help je je geest, ziel en lichaam dus ook tot rust komen en overzicht te krijgen. Door dit dagelijks te oefenen (en dat vraagt tijd), kun je nieuwe reacties aanleren, waarbij je vanuit rust communiceert en niet automatisch vanuit stress en emoties (maar nogmaals, dat is natuurlijk niet altijd verkeerd). Dit is reden waarom etherische oliën bijvoorbeeld ook een mooie aanvulling kunnen zijn op therapiegesprekken.
Houd in gedachten, dat als je frankincense niet lekker vindt ruiken, je ook een andere etherische olie kunt gebruiken die een ontspannende werking heeft. Want een olie gebruiken waarvan je de geur niet lekker vindt, zal je over het algemeen niet helpen om te ontspannen. Daarbij werkt ook niet elke olie voor iedereen hetzelfde. Zo raak ik bijvoorbeeld snel geprikkeld van lavendelolie, maar ken ik genoeg mensen die daar juist heel ontspannen van raken.
Mijns inziens zit het doorbreken van bepaalde patronen en mechanismen niet alleen in de kracht van de eigenschappen die etherische oliën kenmerken, maar juist in het samenspel van het gebruik van oliën met het intentioneel creëren van nieuwe gewoonten.
Houd dit ook in gedachten als je onderstaande voorbeelden leest van oliën die bij specifieke gevoelens en emoties ondersteuning kunnen bieden.
Angst: cypress, jeneverbes, Roomse kamille, zoete sinaasappel, vanille
Boosheid: atlasceder (cedarwood), bergamot, citroen, frankincense, ho-hout, (wilde berg) lavendel,
Gebrek aan focus: atlasceder, citroen, rozemarijn, sandelhout, vetiver, zwarte spar
Geirriteerdheid: copaiba, citroengras, bergamot, eucalyptus, frankincense, lavendel, ylang ylang
Onrust: blauwe boerenwormkruid (blue tansy), echte kamille, lavendel, petitgrain, roos, zwarte spar,
Verdriet (en rouw): citroen, geranium, jasmijn, sandelhout, sinaasappel
Depressieve gevoelens: bergamot, petitgrain, Roomse kamille, ylang ylang
Concrete voorbeelden
Angst
Als je geregeld angst ervaart op het moment dat je een conflict met je partner hebt en vanuit die angst allerlei dingen zegt die je achteraf helemaal niet wilde zeggen, kunnen etherische oliën veel ondersteuning bieden.
Om dit soort momenten ‘voor te zijn’ of te doorbreken, kun je een persoonlijke inhalator maken met bijvoorbeeld cypres en zoete sinaasappel etherische olie, die je erbij pakt als je de angst voelt bovenkomen. Je stapt daarmee heel even uit de situatie.
Gebruik de inhalator terwijl je zit, met je voeten stevig op de grond, en inhaleer 5-10 keer. Neem de tijd, doe wat lukt (ik besef dat angst grillig kan zijn) en blijf op je ademhaling letten. Probeer hierbij te voelen waar de angst zit en waar deze vandaan komt.
Als je je weer rustiger voelt, kun je verder gaan met je gesprek of dit op een ander moment doen. Maak hierover afspraken met je partner, zodat diegene weet wat er gebeurt als je even wegloopt om te voorkomen dat je uit angst gaat reageren.
Natuurlijk kan het ook zo zijn dat je het juist nodig hebt om in eerste instantie te vertellen dat je angst ervaart en vind je het daarna fijn om de persoonlijke inhalator te gebruiken waar je partner bij is. Luister hierin vooral naar jezelf. Je kent jezelf het beste.
Boosheid
Stel je hebt een collega op je werk die manipuleert. Je hebt een aantal keer aangegeven dat je zijn of haar manieren van communiceren onprettig vind, maar er lijkt niets te veranderen. Elke keer als deze collega in teamvergaderingen inbreng heeft, maakt het je boos en reageer je nogal heftig. Je ziet dat dit effect heeft op het hele team, maar vindt het moeilijk om je mond te houden als je emoties hoog zitten.
In eerste instantie is het belangrijk dat je helder krijgt waarom je zo boos wordt van manipulatie. Tegelijk is het aan jou om verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen reacties. Wat hierbij kan helpen is om voorafgaand aan de vergadering tijd te nemen om emotioneel voor te bereiden op de vergadering. Leer herkennen waar jouw boosheid in je lichaam zit en probeer eerlijk te zijn over de oorzaak achter die boosheid.
Op dit moment kun je ook gebruik maken van etherische oliën. Bijvoorbeeld door een persoonlijke inhalator in je bureaula klaar te hebben liggen, met atlasceder, frankincense en bergamot. Deze oliën kunnen ondersteuning bieden als je boos of geïrriteerd bent, en kunnen je helpen om met een rustiger gevoel deel te nemen aan een vergadering. Voel je je boosheid toch nog opborrelen tijdens de vergadering, ga dan even naar de wc of haal een glaasje water, zodat je de inhalator nogmaals kunt gebruiken.
Op deze manier doorbreek je een gewoonte, een patroon, en kun je stap voor stap boven de manipulatie leren staan.
Onrust
Stel je bent gescheiden en hebt drie kinderen die de helft van de week bij jou zijn en de andere helft van de week bij hun andere ouder. Als de kinderen niet bij jou zijn, ben je onrustig en heb je vaak last van je schouders. Je vindt het moeilijk om alleen te zijn en zorgt dat je die dagen zo veel mogelijk weg bent. Je gaat met vrienden eten, even langs je ouders, nog even naar de stad, enzovoort. Als je maar niet alleen hoeft te zijn.
Maar hoe mooi zou het zijn als thuis ook als je alleen bent een ontspannen plaats kan zijn waar je een boek leest of film kijkt, waar je lekker voor jezelf kookt en misschien wat vrienden uitnodigt?
Ook hier kunnen etherische oliën ondersteuning in bieden. Door ’s morgens als je wakker wordt of op het moment dat je je huis eigenlijk uit wilt vluchten, een diffuser aan te zetten met etherische oliën, waarvan de geuren je tot rust brengen en een gevoel van rust en/of veiligheid geven. Denk aan wilde berglavendel of atlasceder, gecombineerd met kamille, vanille, sinaasappel of zwarte spar.
Probeer als je bewust van deze geuren geniet stil te staan bij de reden waarom je bang bent om alleen te zijn. Door hier aandacht aan te schenken, kun je patronen in je leven stap voor stap veranderen.
Ook kun je een olieblend samenstellen om je schouders te helpen ontspannen, bijvoorbeeld met lavendel en frankincense.
Je emoties helpen om tot rust te komen en je lichaam helpen te ontspannen, maakt dat jij grip op onrust krijgt in plaats van dat onrust grip op jouw heeft.
Meest effectieve gebruik bij ondersteuning van stress
Er zijn verschillende manieren waarop je etherische oliën kunt gebruiken. Voor ondersteuning van emoties, adviseren aromatherapeuten over het algemeen diffusen (verstuiven), het gebruik van een persoonlijke inhalator of het gebruik van een aromasteentje.
Inhalatie is het meest effectief is als het gaat om ondersteuning van emotionele klachten (en sommige lichamelijke klachten). Daarom raad ik meestal aan om een diffuser en/or persoonlijke inhalator te gebruiken als je concreet aan de slag wilt met het ondersteunen van emoties die voortkomen uit stress.
Een persoonlijke inhalator is prettig als je etherische oliën op je werk wilt gebruiken, omdat het aanbrengen op de huid voor anderen in je omgeving veel meer aanwezig is en dit onprettig voor hen kan zijn. Geur is nu eenmaal persoonlijk en geur doet met iedereen ook iets anders. Houd daarom altijd rekening met anderen. Een persoonlijke inhalator helpt hierbij, wat ook voor schoolgaande kinderen die een tijdje etherische oliën gebruiken een uitkomst is.
Natuurlijk kun je etherische oliën ook gebruiken als je wilt ontspannen door middel van een warm bad, een massage, een voetenbadje, enzovoort.
Ondersteuning bij lichamelijke stressgerelateerde klachten
Lichamelijk klachten veroorzaakt door spanning, stress of onverwerkte emoties waarbij etherische oliën complementaire (aanvullende) ondersteuning kunnen bieden zijn onder andere:
- Spijsverteringsklachten (maag-darm-klachten)
- Hoofdpijnklachten
- Spierklachten (verkrampte nek, rug, kaak, bekken, enz.)
- Hoge bloeddruk
- Hartkloppingen
- Hormonale disbalans
- Slaapproblemen
- En meer…
Uiteraard is het in eerste instantie van belang dat je bij dergelijke klachten naar je huisarts of behandelend arts gaat.
Omdat ik groot voorstander ben van een holistische aanpak van klachten, zal ik mensen ook altijd aanmoedigen om de oorzaak van klachten te gaan onderzoeken.
Meer manieren om stress te helpen verminderen
Natuurlijk zijn er naast het gebruik van etherische oliën nog veel meer praktische manieren om stress te verminderen in je leven. Bijvoorbeeld door minder te gaan werken als dit financieel mogelijk is, door je zenuwstelsel en lever te ondersteunen door middel van het gebruik van kruiden, buiten zijn, stress-triggers uit de weg te gaan of ermee leren omgaan, je darmgezondheid te optimaliseren, de tijd te nemen om je hart te delen bij mensen bij wie je je veilig voelt, een grappige film kijken, stilte-tijd, een mooi boek lezen, voldoende slapen, bewegen, gezond eten, zorgen dat je dingen doet waarvan je geniet en waarvan je oplaadt, een gezond sociaal leven opbouwen, enzovoort.
Tot slot
Leren omgaan met stress en emoties is vaak een hele reis. Gun jezelf daarom de tijd om nieuwe gewoonten aan te leren, neem de tijd om je opnieuw of dieper met jezelf te verbinden, en trek op tijd aan de bel als je hulp nodig hebt voor emotionele of lichamelijke klachten.
Belangrijk
- Ga met aanhoudende en ernstige klachten altijd naar een arts.
- De voorbeelden in dit blog zijn algemene voorbeelden om complementaire ondersteuning te bieden bij stress-gerelateerde emoties en klachten. Deze voorbeelden zijn niet bedoeld als medisch advies.
- Check als je medicijnen gebruikt, chronische klachten hebt, ziek bent, zwanger bent (of wilt worden), altijd contraindicaties van etherische oliën voordat je ze gebruikt. Echte kamille kan bijvoorbeeld de werking van medicijnen verminderen of versterken en zo kunnen ook andere etherische oliën dergelijke eigenschappen hebben.
- Zoek altijd op (of vraag aan een deskundige) wat de maximaal aangeraden verdunningspercentage van etherische oliën voor gebruik op de huid zijn, om nare reactie te voorkomen. Veilig gebruik betreft het zo laag mogelijk houden van risico’s op bijvoorbeeld huidreacties, opbouwende sensitiviteit en allergieën. Hoe zuiver je oliën ook zijn, dergelijke reacties kunnen altijd en bij iedereen ontstaan.